هر پدیده ای در بخش های مختلف جامعه آثاری به دنبال دارد، به عنوان مثال سیل ویرانگر است، اما هدایت سیلاب ها به پشت سدها و بندهای خاکی، آبادانی به دنبال دارد و رها کردن آن ویرانگری. در همین حال رشد نقدینگی در صورت مدیریت و هدایت آن به بخش تولید موجب رونق اقتصادی و در غیر این صورت تورم زا خواهد بود.
به گزارش پایگاه خبری شاخص اقتصاد، رشد نقدینگی طی سالیان اخیر پیامدهایی را بر اقتصاد ایران تحمیل کرده که اگر تدبیری به موقع برای آن اندیشیده نشود، باید در انتظار شرایط بدتری برای اقتصاد کشور باشیم، مانند نوسان لجام گسیخته بازار سکه و ارز .
بررسی یک گزارش از متغیرهای کلان اقتصاد ایران نشان می دهد، نقدینگی در اسفند ماه سال ۱۳۹۸ به ۲.۴۷ هزار میلیارد تومان رسیده است . بر این اساس نقدینگی در مقایسه با اسفند ماه ۱۳۹۷ حدود ۳۱.۳ درصد افزایش داشته است.
اما سوال اینجاست که اگر رشد نقدینگی برغم افزایشی بودن آن در سه ماه نخست سال جاری باز هم ادامه داشته باشد، چه بر سر اقتصاد ایران خواهد آمد.
اما اگر این رشد تداوم داشته باشد و هیچ تغییری هم در سیاستگذاری های پولی بانک مرکزی رخ ندهد، چالش‌های برآمده از نقدینگی نیز به قوت خود باقی خواهد ماند. چالش هایی که منجر به نوسان های شدید در بازار ارز و طلا هستیم شوک بزرگی است که خلاصی از آن برغم صحبت های رییس کل بانک مرکزی که آن را گذرا خوانده است، ممکن نخواهد بود. ضمن آنکه تحریم های ظالمانه و نیز ویروس کرونا، تولید را دچار رکود خواهد کرد
در همین حال برخی کارشناسان اقتصادی، نقدینگی را شبیه هیولایی می دانند که اگر رها باشد، مخرب است و اگر کنترل و به زنجیر کشیده شود، از نیرو و قدرت آن می‌توان برای رسیدن به اهداف کلان اقتصادی استفاده کرد.
اما در شرایط کنونی، نقدینگی را باید برای تولید و با یکسری سازو کارهای اولیه که نقدینگی را به وجود می آورد. بکارگیری کرد. ضمن آنکه قدرت خلق پول بانک‌ها هم باید کنترل شود.
همچنین برخی از تحلیلگران اقتصادی معتقدند؛ تورم صد درصد علیه تولید عمل می‌کند، چون با افزایش تورم، بخش قابل توجهی از سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی و کارخانه‌ها در فضای معاملات ناسالم قرار می‌گیرد مانند خرید ملک و طلا که به ضرر اقتصاد کشور است. یعنی مهار تورم از طریق مهار نقدینگی، تاکید و کمک به رونق تولید است.
به اعتقاد آنان، بعد از اینکه خلق نقدینگی جدید کنترل شد، در گام دوم باید هدایت نقدینگی موجود به سمت تولید انجام شود.
نقدینگی در بخش‌هایی متمرکز می‌شود که بیشترین بازدهی خالص از ریسک را داشته باشد
در همین حال عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی پیشتر عنوان کرده بود: در بحث هدایت نقدینگی دو نکته وجود دارد، اول مفهوم نقدینگی که بخش عمده‌ای از حجم نقدینگی اکنون تبدیل به تسهیلات، اعم از تولیدی یا غیره شده و یا توسط خود بانک‌ها تبدیل به انواع دیگری از دارایی شده است که بخش عمده آنها هم راستا با تامین هدف بهینه اجتماعی نبوده و اصلاح آن ضرورت دارد.
وی افزود: نقدینگی در بخش‌هایی متمرکز می‌شود که بیشترین بازدهی خالص از ریسک را داشته باشد؛ لذا برای هدایت نقدینگی به سمت تولید، باید بازدهی بخش تولید از طریق بهبود فضای کسب و کار، کاهش هزینه‌های تولید، بالا رفتن قدرت خرید مردم برای تقاضا و رشد صادرات، افزایش یابد تا انگیزه برای سرمایه گذاری منتج به رونق تولید، ایجاد شود.
رشد نقدینگی همواره یک پدیده ساختاری در اقتصاد ایران است
اما تورم زا بودن نقدینگی را رئیس کل بانک مرکزی به تازگی در یادداشتی با محوریت رشد نقدینگی سال ۹۸ و سه ماهه اول سال ۹۹، این چنین عنوان می کند که رشد نقدینگی همواره یک پدیده ساختاری در اقتصاد ایران بوده است.
وی در صفحه اینستاگرامی خود نوشت: کارشناسان اقتصادی در این روزها چند نکته را برجسته کرده اند که شایسته است توضیح لازم داده شود. این کارشناسان، رشد نقدینگی سال ۹۸ و سه ماههٔ اول ۹۹ را بسیار زیاد می دانند. رشد پایه پولی سال گذشته بیش از متوسط۵۰ سال اقتصاد بوده است. اما، علیرغم کسرى بودجه قابل توجه دولت، فاصله چندانى با آن متوسط نداشته است و رشد ۸.۸ درصد آن در سه ماه اول سال٩٩ نیز،چندان فاصله معناداری با رشدهای فصلی سالهای قبل ندارد. البته رشد نقدینگی همواره یک پدیده ساختاری در اقتصادایران بوده است.
نکته مهم این است که، حجم نقدینگى موجود و حتى، رشد کنونى آن، نمی تواند موجب آن تورم بالایی بشودکه پیش بینی می‌کنند، چراکه، بخشی از همین نقدینگی موجود، برای تامین کسری بودجه استفاده خواهد شد. در واقع، فروش دارایی و انتشار اوراق دولت و تأمین مالی کسر بودجه از اوراق، به معنی استفاده از نقدینگی موجود اقتصاد است، بدون آنکه فشاری به پایه پولی وارد شود. البته، لازم است سیاست‌های احتیاطى کلان دربقیه بخش‌هاى اقتصاد کلان بادقت اعمال شود تا از انباشت ریسک‌های سیستماتیک جلوگیری شده واقدامات ثبات ساز بانک مرکزى خنثی نشود.
افزایش نرخ سهام بورس مقدمه تبدیل نقدینگی به تورم است
رییس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف نیز هفته گذشته در دومین همایش مجازی چشم انداز اقتصاد ایران در سال ۹۹ در اتاق بازرگانی اصفهان گفت: افزایش نرخ سهام در بازار بورس مقدمه ای برای تبدیل نقدینگی به تورم است، زیرا در وضعیتی که سطح درآمد افزایش نیافته و تعداد شاغلین زیاد می شود، افزایش شاغلین منجر به افزایش درآمد نخواهد شد.
مسعود نیلی، همچنین بر ضرورت توجه به افزایش تورم در شرایط موجود کشور تاکید کرد و افزود: در شرایطی که با افت درآمدهای ارزی و کاهش نرخ سود بانکی مواجه هستیم، تورم زایی نقدینگی در اقتصاد ما بیشتر از گذشته شده و انتظار داریم هر عاملی که منجر به رشد نقدینگی شود، تورم ایجاد کند.
ضرورت توجه به کنترل تورم
این تحلیلگر اقتصادی مساله اصلی امروز اقتصاد کلان کشور را کنترل تورم دانست و افزود: افزایش نرخ سهام در بازار بورس مقدمه ای برای تبدیل نقدینگی به تورم بوده و لازم است بیشتر از قبل مراقب تورم و کنترل آن باشیم.
نیلی گفت: با توجه به تحریم و کاهش درآمدهای نفتی، دولت باید به منظور کنترل رشد نقدینگی به سمت اصلاح سیاست های مالی و بودجه ای حرکت نماید و از شرایط کنونی بازار سرمایه به نحو مطلوب استفاده کرده و از طریق عرضه سهام به افزایش منابع خود بپردازد. همچنین دولت می تواند به دلیل پایین بودن و عدم جذابیت سپرده های بانکی، اوراق قرضه جدید به بازار عرضه کند تا بتواند به جبران کسری بودجه خود بپردازد.
وی تاکید کرد: در این شرایط اصلاح نظام مالیاتی و اخذ مالیات بر عایدی هایی مانند بازار سهام برای تامین بودجه دولت در بلند مدت ضروری است.
کارشناسان علم اقتصاد معتقدند که رشد نقدینگی آثار زیانباری را در طولانی مدت بر اقتصاد کشور خواهد داشت، اما این تصور که با مهار نقدینگی و یا در خدمت گرفتن آن کسری بودجه جبران و یا در تولید به کار گرفته می شود یک روی سکه و عدم موفقیت در آن و نیز در نظر نگرفتن دیگر مولفه ها از حمله مصرف و درآمد خانوارها و اشتغالزایی، روی دیگر سکه است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، ضمن آن که هر عاملی که به رشد نقدینگی منجر شود، تورم زاست.
